Hoe isoleer je een plafond?

Hoewel het bij nieuwe en reeds geïsoleerde woningen naar temperatuurhuishouding toe geen must is, biedt plafondisolatie wel een meerwaarde qua geluidsdemping. Hoe je die klus gemakkelijk kunt klaren, lees je hier.

Waarom je plafond isoleren?

Het isoleren van een plafond lijkt op het eerste gezicht misschien niet veel zin te hebben. Als je bouwschil geïsoleerd is, waarom zou je dan binnenin de ruimtes afzonderlijk ook nog eens isoleren? Wel, het heeft in sommige gevallen echt wel voordelen.

Thermisch of akoestisch

Op thermisch vlak kan het voor sommige ruimtes bijvoorbeeld opportuun zijn om de warmte zo veel mogelijk binnen te houden, zoals wanneer je een verwarmde woonkamer hebt met een onverwarmde zolder erboven. Door dan isolatie aan te brengen aan het plafond van de leefruimte, blijft de warmte beter in de leefruimte behouden, wat leidt tot een lager energieverbruik en een comfortabeler binnenklimaat.

Anderzijds werkt plafondisolatie ook geluidsdempend, wat vooral nuttig is in appartementen of tussenverdiepingen waar contactgeluid of luchtgeluid storend kan zijn.

Met welke materialen?

Qua materialen zijn er verschillende opties, afhankelijk van de situatie en het gewenste resultaat. Glaswol en rotswol worden vaak gebruikt vanwege hun goede isolatiewaarde, brandveiligheid en goed geluidsabsorberend vermogen. PIR- of PUR-platen bieden dan weer een hogere isolatiewaarde bij een kleinere dikte, wat handig is bij beperkte ruimte. Natuurlijke materialen zoals houtvezel, kurk of cellulose zijn milieuvriendelijker alternatieven met een goed ademend vermogen.

Voor de warmte of voor het geluid?

De keuze hangt af van of het hoofdzakelijk om thermische of akoestische isolatie gaat. Als de nadruk ligt op thermische isolatie (warmte binnenhouden), zijn materialen met een hoge R-waarde belangrijk, en zijn bijvoorbeeld hardschuimplaten opportuun. Voor akoestische isolatie (geluid beperken) kies je beter voor materialen met een open structuur die geluidsgolven absorberen, zoals rotswol of cellulose.

Balkenstructuur of betonnen plafond?

Bij een houten balkenplafond zijn soepele materialen handig omdat ze zich goed laten inblazen of klemmen tussen de balken. Bij een betonnen plafond zijn harde platen vaak beter geschikt, omdat die stevig tegen de onderzijde kunnen worden bevestigd. In beide gevallen ga je wel nog een nieuwe afwerking moeten aanbrengen - meestal wordt er gewerkt met gipsplaten die achteraf beschilderd worden.

Wil je hoofdzakelijk akoestisch isoleren, maar beschik je huidige plafond niet over een balkenstructuur waar je minerale woldekens kunt tussen steken (zoals een betonnen plafond)? Dan kun je eerst een balkenstructuur in hout of lattenwerk in metaal aan het betonnen plafond aanbrengen. Daartussen kun je soepel isolatiemateriaal plaatsen, en vervolgens opnieuw afwerken met gipskarton. 

Het voordeel is dat je dan leidingen of kabels ook netjes kan wegwerken. Het nadeel is natuurlijk dat je ruimte wegneemt in de hoogte, wat in sommige ruimtes niet altijd wenselijk is.

En bij een bestaand gipskarton plafond?

Wil je een plafond isoleren dat eigenlijk al in gipskartonplaten is afgewerkt? Als het plafond in goede staat maar niet geïsoleerd is, is het best om de aanwezige gipsplaten te verwijderen en isolatie aanbrengen tussen het onderliggende latten- of balkenwerk, indien in goede staat. Daarna plaats je nieuwe gipsplaten.

Als je het gipsplafond niet wil openbreken, kun je ook isolatieplaten tegen de bestaande gipslaag lijmen, of een nieuwe lattenstructuur aanbrengen met isolatiedekens tussen, en daaronder een nieuwe gipskartonlaag aanbrengen. 

Let wel op: een gipskartonplafond is geen dragende structuur en dient enkel als afwerking. Daarom mag een nieuwe opbouw met lattenstructuur en gipsplaten nooit rechtstreeks steunen op een bestaand gipskartonplafond. De nieuwe latten/balkenstructuur moet:

• verankerd worden aan de draagvloer of een betonnen plafond erboven: met ophangsystemen, zodat het nieuwe plafond zijn gewicht rechtstreeks overdraagt aan de bovenliggende constructie.
• deels verankerd zijn aan de wanden, met randprofielen: hierbij wordt het plafond deels gesteund aan de muren, maar de hoofddraagkracht blijft bij de ophangpunten aan de draagvloer boven de bestaande gipsplaten.
• volledig vrijdragend zitten tussen de muren (zelfdragend plafondsysteem): hierbij rust de plafondstructuur uitsluitend op wandprofielen, zonder ophanging naar boven. 

Sowieso kies je ook beter voor metalen profielen in plaats van houten latten: die zijn lichter en minder gevoelig voor doorbuiging. Voorzie een redelijke afstand tussen ophangpunten (max. 40 - 50 cm) om doorhangen te voorkomen.

Uiteraard, als het bestaande gipsplafond scheuren, vochtplekken of verzakkingen vertoont, is uitbreken sowieso de beste keuze. Je kunt dan meteen de onderstructuur vernieuwen, leidingen netjes integreren en een correcte isolatielaag met damprem aanbrengen.

Aan de slag

De praktijk is een haalbare klus voor elke doe-het-zelver. We tonen hoe je te werk gaat, vertrekkend vanaf een bestaand plafond waarop een nieuwe lattenstructuur wordt aangebracht. Tussen de latten wordt geïsoleerd met woldekens, en achteraf wordt de isolatielaag bedekt met een nieuwe laag gipskarton.

Metalen lattenstructuur aanbrengen

De eerste grote stap is het aanbrengen van een metalen lattenstructuur. Hout kan dus ook, maar metaal is lichter én heeft het voordeel dat er minder krimp en uitzet is, waardoor er minder kans is op barsten in het plafond.

Meten en plafond checken

Meet eerst de kamer op, met een laser of plooimeter, zodat je de juiste materialen kan bestellen. Ga ook na of het bestaande plafond waterpas is en of er niet eerst oneffenheden weggewerkt moeten worden.

U-profielen bevestigen

Vervolgens bevestig je eerst de profielen aan de wanden langs de omtrek van het plafond. Hiervoor gebruik je U-vormige profielen. Die bevestiging gebeurt hier met spijkerpluggen. Eerst boor je met de klopboormachine door het profiel, in de muur. Vervolgens steek je de spijkerpluggen in de gaten en klop je ze aan. De laatste centimeter schroef je vast met je schroefboormachine.

Elders, op een minder harde ondergrond, volstaan gewone schroeven om het profiel op te hangen. Daar ga je rechtstreeks door het profiel in de wand en moet je niet voorboren.

C-profielen bevestigen

Eens de U-profielen rondom zijn bevestigd, kun je de tussenprofielen plaatsen. Hiervoor gebruik je C-vormige profielen. Deze kun je rug aan rug plaatsen om er makkelijker de isolatie tussen te kunnen steken. Twee C-profielen rug aan rug vormen namelijk een H-profiel. Installeer ze volgens de maten van je isolatiemateriaal. Voor de rollen waarmee hier wordt gewerkt, is dat om de 45 cm. 

C-profielen vastmaken aan de U-profielen, dat doe je met een profielverbindingstang. Zo'n tang maakt een gaatje in het metaal, en drukt daarbij de rand van de ene opening in de andere. Op die manier haken de profielen in elkaar.

Profielen op maat
Knip alle profielen op maat of plooi ze tot een passend hoekstuk. Op maat maken doe je het makkelijkst met een metaalschaar en dus beslist niét met een haakse slijper! Bij gebruik van een slijpschijf leg je immers niet-gegalvaniseerd metaal bloot. Doordat dit geen beschermende laag heeft, kan het gaan roesten. 

Bij grote overspanningen ...

Zit je met grote overspanning waar de C-profielen verlengd moeten worden? Dan kun je dat doen door ze te connecteren met een stukje U-profiel. Met de profielverbindingstang maak je ten slotte de onderdelen vast. Op die manier bouw je, profiel na profiel, het volledige plafond op.

Maar ... opgelet! De verlengde C-profielen zouden kunnen doorbuigen, zeker als je er later gipskarton tegen zou hangen. Je moet ze dus ook verankeren in het aanwezige plafond. Hiervoor heb je wederom spijkerpluggen nodig. Boor voor met de klopboor en schroef de pluggen in met een schroefboormachine. Voor je deze stap uitvoert, controleer je nog eens of alles waterpas is. 

Isolatie plaatsen

Meet de ruimtes tussen de profielen na, zet de maten over en snijd een strook isolatie af. Vervolgens klem je die tussen de profielen. Ook details en complexere vormen zijn eigenlijk geen probleem als je met een flexibel materiaal als minerale wol werkt. Zeker met een isolatiemes: hiermee snij je de wol gemakkelijk bij waar nodig.

Neem je maat ook liever een tikje te ruim: je kan overtollige wol altijd tussen de profielen proppen. Hou wel in de gaten dat de isolatie netjes zit en overal mooi aansluit.

Vergeet het dampscherm niet!

Tussen de isolatie en het gipskarton moet er uiteraard ook een dampscherm komen. In de situatie die we hier tonen, wordt er gewerkt met flensdekens van minerale wol. Dit zijn minerale woldekens die aan de warme zijde (aan de kant waar het nieuwe gipskarton komt)  van een aluminium cachering voorzien zijn. Die laag fungeert als geïntegreerd dampscherm, waardoor je achteraf geen aparte folie meer hoeft te plaatsen.

Zorg er wel voor dat de naden van de aluminiumcachering goed worden afgekleefd, zodat het dampscherm volledig luchtdicht blijft.

En als je geen flensdekens gebruikt?

Als je geen flensdekens gebruikt, maar een apart dampscherm moet plaatsen, dan wordt de folie over de isolatie gespannen en vastgeniet of gekleefd op de profielen. De naden worden zorgvuldig overlapt en luchtdicht afgekleefd met speciale tape. Zo vormt het dampscherm één gesloten laag die voorkomt dat vochtige binnenlucht in de isolatie kan dringen. 

Meestal moet je dan wel nog een aparte lattenstructuur (of metalen profielen) aanbrengen voor de bevestiging van de gipsplaten. Zo voorkom je dat schroeven door het dampscherm gaan, wat de luchtdichtheid zou kunnen schaden.

Afwerklaag in gipskarton

Wanneer het plafond geïsoleerd is en de onderstructuur stevig vastzit, kun je starten met de afwerking: de gipskartonlaag.

Montage van de gipsplaten

Monteer de gipskartonplaten op de metalen profielen met speciale gipsplaatschroeven (zwart gefosfateerd om roest te voorkomen). Begin met de eerste plaat haaks tegen de muur; snijd de afgeschuinde kanten weg zodat de aansluiting strak is. Schroef de platen vast vanuit het midden naar buiten toe en zorg dat de naden mooi aansluiten. Gebruik eventueel een platenlift om comfortabel te werken.

Om ervoor te zorgen dat je niet te ver doorschroeft, rust je je schroefboormachine uit met een dieptestop om de platen vast te schroeven.

Voegen en afwerken

Eens de gipsplaten geplaatst zijn, moet je nog de voegen afwerken. Plaats voegband in de naden en vul ze op met voegpasta. Werk ook de schroefgaten bij. Na droging schraap je de overtollige pasta weg en breng je een tweede laag aan met fijnere afwerkpasta voor een glad resultaat.

Schuur na het voegen nog licht na en kit de randen bij de aansluitingen met de muren af met acrylaatkit voor een nette overgang naar de muren.

Spots en schilderen

Voor inbouwspots boor je openingen op de juiste plaats met een gatenzaag, trek de elektrische kabels (uiteraard voor je isoleert) door de metalen structuur en verbind ze volgens de kleurcodes. Na het schilderen van het plafond (primer + plafondverf) plaats je de spots: plooi de veren naar boven en klem ze in het gat. Zo krijg je een strak, egaal plafond dat thermisch én visueel perfect aansluit bij je interieur.