Verwarming op stookolie: hoe(lang) werkt het (nog)?

Mazout of stookolie mag als brandstof dan wel op de helling staan, veel gezinnen gebruiken het nog als brandstof voor verwarming. Maar hoe gaat dat in zijn werk? En wat moet er gebeuren met een mazoutinstallatie wanneer je wil overstappen op een ander systeem?

Eerst: hoe werkt het?

Verwarmen op mazout of stookolie werkt, net als bij gasverwarming, met een condensatieketel die het cv-water verwarmt dat door de leidingen van de radiatoren of vloerverwarming loopt. Bij gas wordt er een aansluiting gemaakt met de gasleiding in de straat, in het geval van mazout wordt de brandstof aangevoerd vanuit een boven- of ondergrondse mazouttank buiten de woning.

De mazoutketel

In de mazoutketel bevindt zich een brander, waar het zwavelarme mazout uit de tank zich een weg naar baant via een pompsysteem. De stookolie wordt verneveld en geëlektrocuteerd waardoor de olie zal ontvlammen.

De warmte die door die verbranding vrijkomt, brengt de ketel over naar het water dat zich naar de verwarmingstoestellen verspreidt. Daar de meeste mazoutketels tegenwoordig hoogrendementscondensatieketels zijn, wordt de warmte van de rookgassen ook gerecupereerd zoals bij een gascondensatieketel.

Mazoutketels halen een nuttig rendement van tegen de 98%, wat het – ondanks het gebruik van fossiele brandstoffen – op zich een energiezuinige manier van verwarming maakt. Condensatieketels halen een seizoensgebonden energie-efficiëntie van minstens 90% (Hs) conform de Europese ErP-reglementering.

De mazouttank

Een van de grote voordelen van verwarmen op mazout is dat je zelf instaat voor het aanvullen ervan. Je bent dus niet afhankelijk van netwerkbeheerders. Je kan zelf de mazoutprijzen checken en het voordeligste moment kiezen om je tank bij te vullen. Om te weten wanneer je je tank moet bijvullen, kan je een stookoliemeter aan je ketel monteren, zodat je het oliepeil nauwgezet kan volgen.

Onderhoud van een mazoutketel

In tegenstelling tot een gascondensatieketel, moet een mazoutketel jaarlijks worden onderhouden. Daarbij worden de ketel, de verbranding en de afvoer gecontroleerd door een erkende vakman. De opslagtank wordt voor ingebruikname gekeurd. Verder onderhoud van de tank is afhankelijk van het volume, de ligging en of die boven- of ondergronds werd geplaatst.

Voor stookolietanks met een volume van minder dan 6.000 liter (quasi het volledige aandeel van de particuliere tanks) is een periodieke keuring niet verplicht als ze bovengronds geplaatst zijn. Ondergrondse tanks met een dergelijk volume moeten wel verplicht worden gekeurd, om de 5 jaar.

Mazout vandaag

Een woning mag wel nog verwarmen met een goed functionerende bestaande mazoutketel, maar nieuwe mazoutinstallaties mogen niet meer worden geplaatst. 

Verschillende regels per gewest

Vlaanderen

In Vlaanderen geldt sinds 1 januari 2022 dat je geen nieuwe mazoutketel meer mag installeren bij een nieuwbouwwoning of bij een ingrijpende energetische renovatie. Voor bestaande gebouwen is er een bijkomende beperking: je mag je oude mazoutketel enkel vervangen door een nieuwe als er géén aardgasnet beschikbaar is in de straat. Kleine herstellingen of vervangingen van onderdelen, zoals een brander of regelingsapparatuur, blijven wel toegestaan.

Vlaanderen stimuleert steeds sterker de overstap naar warmtepompen of hybride systemen, en de EPB-eisen vanaf 2025 maken een zuiver fossiele verwarming in de praktijk nog moeilijker haalbaar.

Wallonië

In Wallonië stond oorspronkelijk gepland dat mazoutketels vanaf maart 2025 niet meer zouden mogen in nieuwbouwwoningen, en vanaf 2026 ook niet meer bij vervangingen in bestaande woningen. Die kalender is intussen uitgesteld. De Waalse regering wil rekening houden met de betaalbaarheid en het aanbod aan alternatieve verwarmingssystemen. Voorlopig is er dus nog geen definitieve einddatum vastgelegd voor het verbod op mazoutketels in renovaties, al blijft de afbouw wel de duidelijke beleidsrichting.

Brussel

In Brussel gaat het sneller: daar geldt vanaf 1 juni 2025 een verbod op zowel de verkoop als de installatie van mazoutketels in zowel nieuwbouw- als bestaande woningen. Wie nog een goed functionerende mazoutketel heeft, mag die voorlopig wel blijven gebruiken. Toch wordt eigenaars aangeraden om tijdig werk te maken van een alternatief verwarmingssysteem, omdat Brussel op termijn naar een volledige uitfasering van stookolie evolueert, met als horizonjaar 2035.

Een mazouttank moet buiten gebruik gesteld worden door een erkende technicus

Wat met de mazouttank bij buitengebruikstelling?

Ben je van plan om je mazoutinstallatie te vervangen door een ander verwarmingssysteem? Dan komt er nog wat extra aandacht kijken bij wat er gebeurt met de mazouttank. Wanneer je besluit om je mazouttank niet langer te gebruiken, dien je deze definitief buiten gebruik te laten stellen door een erkende professional. Daarbij moet de tank eerst volledig worden geledigd en grondig gereinigd, waarna je een attest van buitengebruikstelling ontvangt.

Deze verplichtingen gelden in alle gewesten, al kunnen de precieze administratieve voorschriften licht verschillen. In Vlaanderen is dit geregeld via de VLAREM-milieuwetgeving, in Brussel en Wallonië bestaan vergelijkbare regels. In elk geval is het belangrijk dat de buitengebruikstelling altijd door een erkend vakman gebeurt en correct wordt gedocumenteerd.

Stel de reiniging niet uit

Als je ervoor kiest om de reiniging van je mazouttank uit te stellen, loop je het risico op bodemverontreiniging en de daarbij behorende kosten. Bij de verkoop van je woning kan de koper immers vragen om een attest van definitieve buitengebruikstelling. Hoewel dit niet wettelijk verplicht is, is het altijd raadzaam om nooit je mazouttank te laten verwijderen zonder een attest te verkrijgen.

Mazouttank verwijderen?

Na reiniging kan of moet je de tank ook laten verwijderen. De wetgeving maakt een onderscheid tussen bovengrondse (= niet ingegraven) en ondergrondse stookolietanks en houdt rekening met het volume bij het bepalen van de vereiste acties voor het verwijderen.

Bovengronds

Indien je een bovengrondse mazouttank hebt met een volume van minder dan 6.000 liter, is het noodzakelijk om deze te legen en te reinigen, maar het is niet per se vereist om de tank te verwijderen. Als je er toch voor kiest om de tank te verwijderen, dan dient de erkende technicus die verantwoordelijk is voor de verwijdering een attest af te leveren waarin wordt bevestigd dat de verwijdering correct is verlopen.

Is je bovengrondse stookolietank groter dan 6.000 liter? Dan dien je deze binnen 3 jaar te laten leegmaken, reinigen en verwijderen. Als het niet mogelijk is om de tank te verwijderen, dan moet een erkende technicus de mazouttank vullen met zand, schuim of een vergelijkbaar vulmiddel. Ook hier is een attest verplicht.

Ondergronds

Als een ondergrondse mazouttank van maximaal 6.000 liter buiten gebruik wordt gesteld, dan moet deze binnen 5 jaar worden leeggemaakt, gereinigd en verwijderd. Voor tanks groter dan 6.000 liter is de termijn 3 jaar. Als het om technische redenen niet mogelijk is om de tank te verwijderen, dan moet deze na reiniging worden opgevuld met zand of een ander intert materiaal. In beide gevallen is een attest vereist om aan te tonen dat de werkzaamheden correct zijn uitgevoerd, ongeacht de grootte van de tank.

Bodemsanering
Stel je vast dat je tank gelekt heeft of dat er bodemverontreiniging is, dan moet een bodemsanering worden uitgevoerd. Hierbij worden de vervuilde grond en/of het grondwater gereinigd. Sinds 2021 kan je in Vlaanderen in veel gevallen een beroep doen op het Promaz-fonds. Dit fonds komt financieel tussen voor eigenaars of gebruikers van een lekkende stookolietank, zowel particulieren als kleine professionele installaties.