Duurzamer Europees gebruik van planten en bodems

Commissie wil natuurlijke hulpbronnen versterken

Recent heeft de Europese Commissie een pakket maatregelen voor een duurzaam gebruik van belangrijke natuurlijke hulpbronnen goedgekeurd. Een belangrijke doelstelling is het versterken van de veerkracht van de voedselsystemen en de landbouw van de EU.

Nieuwe wet

Een wet inzake bodemmonitoring zal de EU op een traject naar gezonde bodems tegen 2050 zetten. Dit zal gebeuren door gegevens over de gezondheid van bodems te verzamelen en deze beschikbaar te stellen aan landbouwers en andere bodembeheerders. Voorts maakt deze wet duurzaam bodembeheer tot de norm en pakt ze situaties aan waarbij bodemverontreiniging onaanvaardbare risico's veroorzaakt voor de gezondheid en het milieu.

Zoals we eerder berichtten, is het tevens de bedoeling dat de voorstellen innovatie en duurzaamheid zullen stimuleren door een veilig gebruik van nieuwe genomische technieken te bewerkstelligen. Dit moet de ontwikkeling van klimaatveerkrachtigere gewassen mogelijk maken en het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen verminderen. Het ultieme doel is zorgen voor duurzamer, hoogwaardig en divers zaaizaad en teeltmateriaal voor planten en bossen.

Tot slot wordt in de nieuwe maatregelen ook voorgesteld om voedsel- en textielverspilling terug te dringen, hetgeen zal bijdragen tot een efficiënter gebruik van natuurlijke hulpbronnen en tot een verdere vermindering van de uitstoot van broeikasgassen van deze sectoren. Een betere voedselzekerheid en een bloeiende bio-economie staan voorop, samen met het terugdringen van biodiversiteitsverlies.

(On)gezonde bodems

60 tot 70% van de bodems in de EU is momenteel ongezond. Bovendien wordt jaarlijks een miljard ton grond door erosie weggespoeld, waardoor de resterende bovenste vruchtbare laag snel verdwijnt. De kosten in verband met bodemaantasting worden geraamd op meer dan 50 miljard euro per jaar.

Het voorstel voor de allereerste EU-wetgeving inzake bodems moet hierin verandering brengen. Het biedt naar eigen zeggen een geharmoniseerde definitie van bodemgezondheid, voorziet in een alomvattend en samenhangend monitoringkader en bevordert duurzaam bodembeheer en sanering van verontreinigde locaties.

Het voorstel brengt verschillende bronnen van bodemgegevens onder één dak samen: gegevens over bodembemonstering uit de Land Use and Coverage Area frame Survey (LUCAS) van de EU worden gecombineerd met satellietgegevens van Copernicus en nationale en particuliere gegevens. Het uiteindelijke doel is om tegen 2050 een gezonde bodem in de EU tot stand te brengen, in overeenstemming met de ambitie van de EU om alle verontreiniging tot nul terug te dringen.

Bodemgegevens moeten innovatie en technologische en organisatorische oplossingen ondersteunen, met name op het gebied van landbouwpraktijken. Zij zullen landbouwers en andere grondeigenaren helpen de meest geschikte behandelingsmethoden toe te passen en de vruchtbaarheid en opbrengst van de bodem te verhogen en tegelijkertijd het water- en nutriëntenverbruik tot een minimum te beperken.

Bovendien zullen deze gegevens ons inzicht in trends op het gebied van droogte, waterretentie en erosie verbeteren en de voorkoming en beheersing van rampen versterken. Er wordt gesteld dat gezonde bodems en betere gegevens extra inkomenskansen bieden voor landbouwers en grondbeheerders, die beloond kunnen worden voor koolstoflandbouw en betaald kunnen worden voor ecosysteemdiensten of voor het verhogen van de waarde van gezonde bodems en het daarop geproduceerde voedsel. Het voorstel legt geen directe verplichtingen op aan grondeigenaren en grondbeheerders, waaronder landbouwers.

Duurzamer en divers

De Europese zaadsector is de grootste exporteur op de mondiale zadenmarkt (20% van de wereldmarkt, met een geschatte waarde van 7 à 10 miljard euro en 7.000 bedrijven, voornamelijk kmo's). Het is belangrijk dat de wetgeving gelijke tred houdt met de wetenschappelijke ontwikkelingen. Dit voorstel zal de huidige voorschriften, waarvan sommige meer dan vijftig jaar geleden zijn opgesteld, actualiseren en vereenvoudigen.

De voorgestelde verordening betreffende de productie en het in de handel brengen van plantaardig en bosbouwkundig teeltmateriaal zal de diversiteit en de kwaliteit van zaaizaad, stekken en ander plantaardig teeltmateriaal vergroten. Dit zal stabiele opbrengsten garanderen door plantenrassen toekomstbestendig te maken dankzij testen op duurzaamheid (bv. resistentie tegen ziekten).

Het zaaigoed zal ook beter aangepast zijn aan de druk van de klimaatverandering, bijdragen tot het behoud van de genetische diversiteit van geteelde gewassen en het waarborgen van de voedselzekerheid. Het voorstel zal de administratieve lasten verminderen en de efficiëntie en doeltreffendheid van de registratie- en certificeringssystemen vergroten.

Beleid

De lidstaten zullen positieve en negatieve praktijken voor bodembeheer vaststellen. Zij zullen ook saneringsmaatregelen vaststellen om aangetaste bodems weer gezond te maken, op basis van nationale beoordelingen van de bodemgezondheid. Deze beoordelingen zullen ook worden meegenomen in ander EU-beleid, zoals landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw (land-use, land-use change and forestry, LULUCF), het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) en het waterbeheer.

Het voorstel verlangt ook van de lidstaten dat zij onaanvaardbare risico's voor de menselijke gezondheid en het milieu in verband met bodemverontreiniging aanpakken, op basis van het beginsel dat de vervuiler betaalt. De lidstaten zullen verontreinigde locaties moeten identificeren, onderzoeken, beoordelen en saneren.

Voedselverspilling

In de EU wordt jaarlijks bijna 59 miljoen ton voedselafval (131 kg/inwoner) geproduceerd, met een geschatte marktwaarde van 132 miljard euro. Meer dan de helft van het voedselafval (53%) is afkomstig van huishoudens, gevolgd door de verwerkende en productiesector (20%). Voedselverspilling bestrijden levert op drie vlakken winst op: het bespaart voedsel voor menselijke consumptie en draagt zo bij tot de voedselzekerheid, het helpt bedrijven en consumenten om geld te besparen, en het vermindert de milieu-impact van de voedselproductie en -consumptie.

Om de vooruitgang van de EU in de richting van dit doel te versnellen, stelt de Commissie voor dat de lidstaten tegen 2030 zorgen voor een vermindering van voedselverspilling met 10% bij de verwerking en productie en met 30% (per hoofd van de bevolking) bij de detailhandel en de consumptie (restaurants, cateringdiensten en huishoudens) samen.