Soepelere regels voor genetisch bewerkt voedsel

Europese Commissie wil groente en fruit makkelijker bewerken

De Europese Commissie heeft na verschillende jaren van overleg recent ingestemd met soepelere regels om groente en fruit genetisch te modificeren. Het besluit kadert in het Europese Green Deal pakket van Eurocommissaris Frans Timmermans, zo meldt de NOS.

Versoepeling

De huidige wetgeving omtrent genetische manipulatie van voedsel is omslachtig en zeer streng, waardoor men in de praktijk groente en fruit bijna nooit op een dergelijke wijze bewerkt in Europa. Nu worden de regels dus een pak soepeler. Zo moet men volgens de Commissie niet langer op het etiket melden wanneer een product genetisch is aangepast. Gewassen zouden ook niet langer moeten voldoen aan strenge controle-eisen.

Een logisch tegenargument is dat de transparantie over ons voedsel zo in het gedrang kan komen. Het gaat echter niet om een grote revolutie. Voor de oudere technieken voor genetische manipulatie verandert er namelijk niets; deze regels blijven even streng. Ook voor dierlijke producten staan er geen veranderingen op til.

Genetische modificatie?

GMO-technieken bestaan al vrij lang. Bij dit genetisch modificeren van voedsel wordt het DNA van plantensoorten in beperkte mate aangepast, om zo een verbeterde versie van het gewas te bekomen. Een typische doelstelling is het versterken van het organisme tegen bacteriën, schimmels en bestrijdingsmiddelen. Men kan dit resultaat ook op traditionele manieren bekomen, via het kruisen van gewassen (veredelen). Dit proces neemt echter vele jaren in beslag, terwijl genetische technieken op korte termijn werken.

Een van de nieuwe genetische technieken (NGT's) is CRISPR-Cas, dat in 2020 een Nobelprijs won. Met die techniek wordt een knip gemaakt in het DNA van een gewas, om zo bepaalde eigenschappen te versterken of uit te schakelen. Vijf jaar geleden oordeelde het Europees Hof van Justitie dat CRISPR-Cas valt onder de GMO-wetgeving, waardoor het niet mogelijk is om als veredelaar of zadenproducent gebruik te maken van die techniek. Als de wetgeving wordt aangepast, kan daar verandering in komen.

Het Europese voorstel bestaat concreet uit enkele stappen:

• Twee categorieën van planten vaststellen die door NGT's zijn verkregen: NGT-planten die vergelijkbaar zijn met in de natuur voorkomende of conventionele planten, en NGT-planten met complexere wijzigingen.
• Voor beide categorieën zullen verschillende eisen gelden voor het op de markt brengen, rekening houdend met hun verschillende kenmerken en risicoprofielen. Van de planten uit de eerste categorie moet kennis worden gegeven. De planten uit de tweede categorie moeten de uitgebreidere procedure van de GGO-richtlijn doorlopen.
• Stimulansen bieden om de ontwikkeling van planten in de richting van meer duurzaamheid te sturen.
• Zorgen voor transparantie over alle NGT-planten op de EU-markt (bijvoorbeeld door de etikettering van zaaizaad).
• Zorgen voor een gedegen monitoring van de economische, ecologische en sociale effecten van NGT-producten.

Europese doelen

De Europese Commissie hoopt een aantal doelen te verwezenlijken met haar versoepeling. Zo is het de bedoeling om de biodiversiteit te verbeteren door minder bestrijdingsmiddelen te gebruiken. Ook wil de Commissie dat de EU beter kan concurreren met landen als de VS, China en Japan, die al veel langer met moderne gentechnieken werken.

De versoepelingen maken deel uit van een breder pakket over duurzaamheid en natuurlijke hulpbronnen in de EU. Zo stelt de Commissie ook maatregelen voor om de bodemvervuiling tegen te gaan en willen ze dat er een stuk minder gebruik wordt gemaakt van pesticiden. Het voorstel zal nog niet meteen worden ingevoerd: eerst moeten het Europees Parlement en de EU-landen het nog eens worden. In typische stijl kan dit nog jaren duren.

Lof en kritiek

Vanuit de politiek juicht men het voorstel tot versoepeling toe, vooral omdat dit de economische positie van de lidstaten moet versterken binnen de voedingsindustrie. Er zijn echter ook heel wat bedenkingen of zelfs kritieken. Zo is er reeds aangehaald dat sommige partijen vrezen voor de transparantie van de voedselproductie.

Biologische producenten zijn dan weer ontzet. Zij zien hun concurrenten een groot voordeel krijgen. Ook voor biologische boeren beloven de veranderingen de situatie complexer te maken. In Nederland is er vanuit de biologische voedingssector alvast een petitie opgestart om de versoepelingen tegen te houden.

Ten slotte is er de hypothese dat genetische modificatie juist tot het gebruik van meer giftige pesticiden leidt. De gemodificeerde gewassen zouden hier immers beter tegen bestand zijn, waardoor het verleidelijk wordt om meer pesticiden in te zetten. Onderzoek lijkt aan te geven dat men inderdaad meer pesticiden gebruikt bij gemodificeerde gewassen. Het wordt dus zaak om pesticiden blijvend goed te reguleren en het gebruik ervan te controleren.