Wat betekent deal met VK voor de voedingshandel? 

Export Belgische voedingsbedrijven gestegen na Brexit

Na jaren van complexe douaneprocedures en administratieve kopzorgen lijkt er eindelijk beweging te komen in de handelsrelatie tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Een nieuw akkoord, gesloten tijdens de eerste Brits-Europese top sinds Brexit, brengt onder meer versoepelingen op het vlak van visserij en voedselexport. Maar wat betekent deze deal concreet voor de Belgische voedingsbedrijven?

Toegang tot Britse wateren

Een van de opvallendste onderdelen van het akkoord is de verlenging van de visserijtoegang tot Britse wateren tot 2038. De huidige regels zouden normaal aflopen in 2026, dus de voortzetting komt de Belgische vissers ten goede uit.

Het Brexit-akkoord van 2020 gaf het VK opnieuw controle over 25% van de EU-visquota, maar ook deze deal zou in 2026 verstrijken. Met het nieuwe akkoord blijft het VK jaarlijks visquota vastleggen in overleg met de EU en Noorwegen, en behoudt zo het recht om visvergunningen toe te kennen en te bepalen wie in zijn wateren mag vissen.

'Sausage war' voorbij

In ruil voor de verlenging van de huidige visserijregels krijgt het VK soepelere grenscontroles op voedselexport richting de EU. Dit leidt tot kortere wachttijden aan de grens en minder papierwerk. Dankzij de nieuwe (fyto)sanitaire overeenkomst wordt de export van gekoeld vlees zoals rauwe hamburgers en worsten opnieuw mogelijk. Daarmee komt een einde aan de zogenoemde 'sausage war'. Deze term verwijst naar het post-Brexit handelsconflict waarbij het VK en de EU overhoop lagen over de invoer van gekoeld vlees in Noord-Ierland, dat onder EU-regels valt. 

Er is wel een belangrijke voorwaarde: het VK moet de EU-regels volgen die het zelf niet heeft opgesteld. Het toezicht daarop ligt bij het Europees Hof van Justitie. Als het Verenigd Koninkrijk vergelijkbare normen hanteert en de handel met de EU niet verstoort, kan het op termijn meer eigen koers varen.

EU belangrijkste handelspartner

Vijf jaar na het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie zijn de gevolgen voor de voedings- en drankenhandel duidelijk merkbaar. De exportvolumes naar de EU, de belangrijkste handelspartner van het VK, zijn fors gedaald: in 2024 bedroegen ze 6,37 miljard kilogram, een daling van 34,1% ten opzichte van 2019. Whisky, chocolade en kaas blijven wel de belangrijkste exportproducten. Opmerkelijk is wel dat de Britse voedselimport uit de EU wel op zijn hoogste niveau staat.

België belangrijke speler voor Britse voedingsimport

Volgens een rapport van de Britse voedingsmiddelen- en drankenfederatie is België een van de belangrijkste afzetmarkten voor Britse voedingsproducten en de vijfde grootste handelspartner van het VK binnen de EU. Vooral lams- en schapenvlees, whisky en boter vinden vlot hun weg naar Belgische groothandels en supermarkten. Omgekeerd exporteert België naar het VK vooral aardappelen, chocolade en wijn. 

Volgens Tine Vandervelden van Fevia is op dit moment in de praktijk niets veranderd aan de handelsstroom tussen Belgische voedingsbedrijven en hun klanten in het Verenigd Koninkrijk. Ze benadrukt dat de sector inmiddels goed is aangepast aan het post-Brexit landschap: "Voor ons is de Brexit een beetje 'old news.' De douanefase en de invoering van certificaten zijn achter de rug. Onze bedrijven zijn voorbereid, waardoor we nauwelijks nog meldingen van problemen ontvangen."

Sterker nog: ook de Belgische export naar het VK is ondanks de Brexit gegroeid. Terwijl het VK in 2019 nog goed was voor 8% van de Belgische voedingsuitvoer, bedroeg dat aandeel 9,5% in 2024. "Onze bedrijven hebben de Brexit goed verteerd", aldus Vandervelden, "Er waren heel veel bedrijven die nog nooit buiten Europa hadden geëxporteerd die opeens naar het Verenigd Koninkrijk moesten exporteren, alsof het buiten Europa lag. Daarom hebben we intensief ingezet om die bedrijven te begeleiden en hen opleidingen te geven."

Toekomstplannen

Toch ziet Vandervelden nog ruimte voor verdere versoepelingen aan de exportzijde richting het VK: "Om de drie jaar wordt de partnerovereenkomst herbekeken. Een van de voornemens is om te bekijken of er tussen de EU en het VK een gemeenschappelijke fytosanitaire zone kan komen, die de handelsbelemmeringen nog verder zou verminderen dan nu het geval is. De situatie zou op deze manier vergelijkbaar worden met die van voor de Brexit, wat de export voor onze bedrijven aanzienlijk eenvoudiger zou maken."