'Kennis ontbreekt bij verkopers van voedingssupplementen'

VUB-expert pleit voor professionele opleiding

Voedingssupplementen zijn geen medicijnen, maar ze zijn ook geen gewone voedingsmiddelen of vervangers ervan. Ze zijn vrij verkrijgbaar zonder voorschrift, maar gebruik zonder deskundig advies is af te raden. Op het recente be-sup-congres pleitte VUB-professor Kristiaan Demeyer, gespecialiseerd in plantaardige geneesmiddelen en voedingssupplementen, voor een professionele opleiding voor iedereen die voedingssupplementen verkoopt: van apothekers tot herboristen en uitbaters van natuurwinkels.

Fysiologisch effect en risico op interacties

Demeyer wijst erop dat voedingssupplementen wel degelijk een fysiologisch effect hebben, net als geneesmiddelen: "Voedingssupplementen beïnvloeden de werking van het menselijke lichaam en kunnen daardoor ook interageren met medicijnen of bestaande medische aandoeningen. Die eigenschap maakt deskundig advies onmisbaar, zowel om de veiligheid van de consument te garanderen als om de werking van supplementen beter te begrijpen."

"De vraag is waar de werking van een voedingssupplement stopt en het geneesmiddel begint", gaat Demeyer verder. "Waar ligt de grens? Die is vooral vaag bij ambivalente planten. Deze worden zowel in voedingssupplementen als in fytotherapeutische geneesmiddelen gebruikt." Dosering is daarom belangrijk. Supplementen mogen volgens de regels opgelegd door de Belgische Plantenadviescommissie maximaal 70 à 80% van de minimale therapeutische dosis bevatten.

Twee pijlers: veiligheid en werkzaamheid

De kwaliteit van voedingssupplementen steunt volgens Demeyer op twee belangrijke pijlers: de veiligheid enerzijds en de werkzaamheid anderzijds. "Veiligheid betekent dat voedingssupplementen geen toxische verbindingen mogen bevatten en dat er rekening wordt gehouden met mogelijke interacties met geneesmiddelen of medische aandoeningen – iets wat wettelijk wordt geregeld via het Plantenbesluit en de notificatieprocedure."

Fabrikanten zijn verplicht hun producten te laten controleren en waarschuwingen te vermelden zoals 'niet gebruiken bij kinderen onder 12 jaar' of 'raadpleeg uw arts of apotheker'. Maar zo’n advies heeft enkel zin als die arts of apotheker zelf voldoende kennis heeft van de materie — iets wat vandaag de dag niet altijd het geval is. Bovendien heeft iedere consument een unieke medische voorgeschiedenis, waardoor persoonlijk advies door een goed opgeleide verkoper is dus onmisbaar", stelt professor Demeyer. 

"De tweede pijler, de werkzaamheid, is een complexer en vaak onderschat onderwerp. De effectiviteit van een supplement hangt af van tal van factoren: de gebruikte grondstof, het plantendeel, de extractiemethode, de dosering en de stabiliteit van het eindproduct."

Een voorbeeld is de Rode Zonnehoed (Echinacea purpurea), waarvan verschillende plantendelen uiteenlopende actieve stoffen bevatten. Enkel door de hele plant te gebruiken, blijft het volledige werkingsprofiel (het zogenaamde totumverhaal) behouden. Economische motieven zorgen er echter vaak voor dat producenten slechts een deel van de plant verwerken, wat de werking beïnvloedt. Ook mengpreparaten kunnen zowel synergetisch als overbodig zijn, afhankelijk van hun samenstelling.

Standaardisatie: noodzakelijk maar uitdagend

Volgens Demeyer is standaardisatie essentieel om een constante kwaliteit en werkzaamheid te garanderen, maar dat is geen eenvoudige opdracht. "We werken met complexe mengsels. Hoe moet je een mengsel standaardiseren? Standaardiseren op basis van een hoeveelheid milligram zegt weinig: je weet dan niet hoeveel van de oorspronkelijke plant aanwezig is, wat het gebruikte extractiemiddel doet of hoeveel actieve componenten het product bevat."

Zulke onvolledige informatie maakt het onmogelijk om producten betrouwbaar te beoordelen op hun sterkte of werkzaamheid te beoordelen. Standaardisatie op basis van zuivere componenten kan nuttig zijn, maar dreigt het natuurlijke evenwicht tussen verschillende inhoudsstoffen te verstoren.

Oproep tot professionalisering

Om de consument beter te beschermen en misleiding te vermijden, pleit Demeyer voor de professionalisering van het beroep. Hij ziet een duidelijk kader voor een toekomstige opleiding, opgebouwd uit meerdere modules. "Er moet aandacht zijn voor wetgeving met uitleg over nutriënten, het Plantenbesluit, de regels rond voedselveiligheid en HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points, een systematisch preventief systeem voor voedselveiligheid)."

Daarnaast moeten studenten volgens de VUB-professor een basis krijgen in biochemie om de structuur en eigenschappen van actieve inhoudsstoffen te begrijpen, gekoppeld aan anatomie en fysiologie, zodat ze weten op welke lichaamsprocessen supplementen inwerken. Een module over belangrijke ziektebeelden en mogelijke interacties met geneesmiddelen is daarbij onmisbaar. Verder hoort ook plantkunde tot de kern van de opleiding, evenals kwaliteitscontrole en standaardisatie.

Naar meer geloofwaardigheid

Demeyer besluit dat voedingssupplementen nuttig kunnen zijn en een waardevolle plaats kunnen hebben binnen de gezondheidszorg, maar ze moeten verantwoord worden gebruikt én verkocht. “We mogen een gestructureerde opleiding niet als een luxe zien, maar wel als een noodzaak voor de bescherming van de consument en de geloofwaardigheid van de sector.”