VOEDINGSETIKETTEN TREDEN BUITEN HUN GRENZEN

Labels worden slimmer en krijgen virtuele dimensie

Het voedingslabel is al lang niet meer zo welomlijnd als weleer. Terwijl de functie van etiketten vroeger voornamelijk beperkt bleef tot de vermelding van de wettelijk verplichte informatie, gebruiken voedingsproducenten ze tegenwoordig ook om uit te pakken met extra informatie, zoals tips en recepten, promotionele acties, wedstrijden … Qua vormgeving valt het op hoe labels steeds naadlozer aansluiten op de eigenlijke verpakking. Ook de digitale mogelijkheden met QR-codes of Augmented Reality worden tegenwoordig ten volle geëxploreerd.

INFORMATIEVERSTREKKING

Voedselverpakkingen vervullen verschillende functies, gaande van productbescherming tot transportmogelijkheden en informatieverstrekking. Dat laatste gebeurt in het bijzonder op de labels, waarop zowel vaste als variabele gegevens terechtkomen, zoals de THT-datum, het lotnummer, de caloriewaarden, allergeneninfo …

Wettelijke verplichtingen

Toen de voedselverwerkende industrie in de jaren 60 goed op gang kwam, duurde het niet lang tot de consument meer te weten wou komen over de inhoud van die voeding. De wetgever kwam aan die vraag tegemoet en zou in de loop der jaren verschillende verplichtingen opleggen omtrent de te vermelden informatie en de precieze vorm daarvan. Sinds eind 2014 gelden er regels voor een vollediger, duidelijker en beter leesbaar etiket die zijn opgenomen in de Europese verordening 1169/2011 over de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten. Alle vereisten zijn te vinden op de site van de FOD Volksgezondheid. Het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen staat in voor het controleren van de naleving van die regels.

Extra informatie

Voedingsfabrikanten die uit marketingoverwegingen heil zagen in het idee om de consumenten nog meer informatie mee te geven, zagen zich geconfronteerd met de beperkte beschikbare ruimte op het klassieke etiket, grotendeels gevuld met de verplichte vermeldingen. Zeker bij kleine verpakkingen of wanneer de informatie in meerdere talen vermeld moet worden, vormde dit een probleem. De labelfabrikanten presenteerden de voorbije jaren echter verschillende oplossingen om aan die nieuwe wensen tegemoet te komen. Een overzicht van de labeltrends.

MEERLAGIGE ETIKETTEN

De uitvinding van meerlagige etiketten (met informatie en niet-permanente lijm op de achterzijde) en booklets (uitvouwbare etiketten) betekende een uitbreiding van het bedrukbare oppervlak, die voedingsproducenten kunnen opvullen met recepten, wedstrijden, meer info over de producent of het product in kwestie …

DIGITALISERING

Quick response

Met de introductie van 'Quick Response'-codes (QR) viel de fysieke begrensdheid volledig weg en kwamen er nog langere boodschappen binnen bereik, samen met andere communicatiekanalen dan papier. Zo kan het scannen van een QR-code met een smartphone een video over de duurzame productiewijze oproepen. Alle essentiële informatie moet wel op het fysieke product vermeld staan, want toegang tot het internet is niet altijd en overal voorhanden.

Augmented reality

Augmented Reality (AR) kan een etiket verrijken met een virtuele laag informatie. Een populaire feature is het tot leven laten komen van figuren op het etiket. AR is gebaseerd op beeldherkenning en werkt niet met typische barcodes; in feite fungeert de volledige afbeelding of een deel ervan als code. Een bekend voorbeeld is dat van een wijnproducent die een reeks Australische wijnen uitbracht rond enkele criminelen. Bij het inscannen van het vignet doet het personage zijn verhaal.

Near Field Communication

De toepassing van NFC (Near Field Communication) maakt het scannen of het downloaden van apps zelfs volledig overbodig. Het volstaat om een verpakking met een NFC-tag tot op tien centimeter te benaderen of die aan te tikken om extra informatie op je mobieltje tevoorschijn te toveren. Wanneer een smartphone het radiosignaal van de NFC-tag oppikt, krijgen gebruikers specifieke realtime-informatie te zien op hun toestel. Tot de mogelijkheden behoren ook hier nutritionele weetjes, serveertips, recepten, promoties, herkomst ...

NFC kan trouwens een actievere rol spelen in gezondheidsbescherming. Onderzoekers van een Chinese universiteit integreerden recent een gassensor in een NFC-tag. Bij detectie van gassen door vleesbederf fungeert die als een schakelaar voor de NFC-tag die een waarschuwing stuurt naar een nabijgelegen smartphone. De NFC-barcodes en -labels worden vervaardigd op flexibele substraten, die vervolgens worden geïntegreerd in een drukgevoelig zelfklevend label dat op de verpakking komt.

Een ander bedrijf riep een NFC-kaart in het leven om makkelijker voedingsallergieën en -intoleranties te beheren. Producenten voorzien een NFC-tag op de plank om allergene informatie over elk product te verstrekken. Via een apparaat met NFC-ondersteuning kan de consument de informatie uitlezen. Zo krijgt hij direct toegang tot zijn gepersonaliseerde gegevens en weet hij welke voedingsmiddelen veilig zijn voor consumptie. De toepassing werkt ook offline.

KWALITEITSGARANTIE

Andere fabrikanten maken het mogelijk om via het label een zekere kwaliteitsgarantie te bieden aan de consumenten, wat eveneens de verkoopcijfers kan opkrikken.

Transparantie

In plaats van de traditionele foto's op de verpakking te printen, kiezen steeds meer voedingsproducenten ervoor om het product zelf zichtbaar te maken via een venstertje of een volledig transparante folie. Ook het label kan doorzichtig zijn, om zo letterlijk de transparantie te verhogen. De consument heeft op die manier de garantie dat het product in goede staat is en dat hij geen halflege doos op de kop tikt.

Slimme etiketten

Er zijn ook etiketten die bepaalde omstandigheden met betrekking tot het product kunnen 'sensen'. Binnen het EU-gesubsidieerde onderzoeksproject IQ-Freshlabel werd er gefocust op zogeheten TTI's (Time Temperature Indicators), waarbij vertrokken wordt van de wetenschap dat tijd en temperatuur de belangrijkste factoren zijn met betrekking tot de voedselkwaliteit en -veiligheid. De drie TTI's die in het kader van het project werden ontwikkeld, laten een kleurverandering zien, afhankelijk van de temperatuur en de tijd sinds het verpakkingsmoment. Als het product is aangetast door onderbrekingen in de koudeketen of als het langer is opgeslagen dan de opslagtemperatuur toestaat, zal het etiket via zijn kleur de verpakking markeren als zijnde van lage kwaliteit en mogelijk onveilig.

Helemaal sluitend zijn deze op kleuren gebaseerde technieken echter niet. Een vraag die zich bijvoorbeeld opwerpt, is die naar het kleuronderscheidende vermogen van de consument. Zo kan het subtiele verschil tussen lichtroze en helder roze hem ontgaan, zodat hij mogelijk een verkeerde conclusie trekt. De techniek wordt in veel gevallen echter eerder als gimmick gebruikt, bijvoorbeeld om de ideale schenktemperatuur van wijn aan te geven.

TRACEERBAARHEID

Waar tracking de actuele locatie en bestemming van het product in de keten leert en tracing welke weg het heeft afgelegd, vertelt de combinatie of de keten juist functioneert. Track & trace vertelt echter niets over de eigenschappen van het product, of het verkoopbaar is ... Om dat te bereiken, wordt track & trace gecombineerd met serialisatie.

In de farmaceutische industrie moeten binnenkort alle binnen de EU op recept verkochte geneesmiddelen op elke kleinste verkoopbare eenheid een Unique Serial Code (USC) hebben. Door die scanbare code te koppelen aan een database, is te achterhalen of het beschouwde product wel degelijk op dat tijdstip en op die productielocatie door de vermelde farmaceut is verpakt. Hiermee wil men de verkoop van namaakmedicijnen tegengaan, en fraude bij het declareren door apothekers aan ziektekostenverzekeraars. In de voedingsindustrie kan serialisatie helpen om vervalste, ondermaatse of verlopen producten te identificeren.

INTEGRITEIT

Om te voorkomen dat verpakkingen al dan niet moedwillig voor hun verkoop worden geopend, werden 'tamper proof evidence'-systemen in het leven geroepen in de vorm van sluitzegels, lijmsluitingen of andere verzegelingen. Een andere manier om de integriteit van verpakkingen en daarmee ook van de voedingswaren zelf te garanderen, zijn 'shrink sleeves' over doppen op flessen, of zelfs over volledige flessen. Die kunnen het product een 'no-label look' geven.